Afspraak om 9:00 uur aan de Sint-Lambertuskerk met aanpalend kerkhof.
De afwezigen hadden ongelijk is een uitspraak die weeral van toepassing was. De Sint-Lambertuskerk van Westerlo verdient het om uitgeroepen te worden tot hotspot voor lichenen! Velen konden er van genieten. We hadden een recordopkomst om het lichenologisch VWBL-jaar 2016 mee te beginnen, met maar liefst 15 lichenenliefhebbers: Bert Bogaerts, Daniel De Wit (foto's, verslag), Filip Fleurbaey, Karl Hellemans, Dirk Hennebel, André Peeters, Jacqueline Poeck, Jef Van Beek, Dries Van den Broeck (gids), Evert Van de Schoot, Lawrence Vanloffelt, Mia Verbist, Swan Victor, Karin Wauman(foto) en Micheline Wegh.
Enkelen konden het geduld voor een groepsfoto niet opbrengen!
Vooraleer te starten werd een deskundige introductie gegeven door Dries i.v.m. de wijze van werken en de opzet van de inventarisatie van uurhok D5.17, nl. de ’Atlas van Antwerpen’. Als lesgever kon hij zich direct uitleven aan de kerkmuur waarop al 10 verschillende citroenkorsten (Caloplaca) te zien waren, waaronder Caloplaca aurantia (Platte citroenkorst) en Caloplaca flavescens (Gelobde citroenkorst) die duidelijke indicatoren zijn van oud kalkrijk gesteente. Dit was nog maar een begin van de verwondering want bij het betreden van het kerkhof struikelde hij over Collema tenax (Dik geleimos) en Collema crispum (Gewoon geleimos) welke beide zeldzaam zijn in de Kempen. Toen hij zich terug oprichtte stopte het niet meer met de zeer zeldzame lichenen voor Vlaanderen, dankzij de ijzerzandsteen van de oude kerk. Zowel op gebied van substraat als van lichenen kregen we een keure van korstmossen voorgeschoteld. Wie heeft er al een Baeomyces rufus op steen gezien. Evernia prunastri (Eikenmos) en Punctelia subrudecta (Gestippeld schildmos) staan ook meestal op schors toch, hier hadden ze de ijzerzandsteen lief! De ijzerzandsteen was verder nog de gastheer voor Lecanora pannonica (Oosterse schotelkorst), Xanthoparmelia loxodes (Bruin hunnebedschildmos ). Merkwaardig is tevens het voorkomen van de heidebewoners (!) waaronder de reeds vermelde Baeomyces rufus (Rode heikorst) nevens Cladonia pocillum (Duinbekermos) geparasiteerd door Diploschistes muscorum (Duindaalder) en, voor het eerst in Vlaanderen, Micarea lignaria var. lignaria (Heideoogje). De deelnemers stelden voor om een ticketsysteem in te voeren om de lichenendiva’s te bewonderen. Micarea proberen we in een later artikel wat meer te duiden.
Geen kerkhof in Vlaanderen of er staan lindebomen op. Buiten de algemeen voorkomende epifyten konden we daarop Lecanora horiza (Donkere schotelkorst) opmerken. Dus met recht en rede moeten we deze plaats als een waardevolle locatie bestempelen en zeker ook in die zin beschermen tegen een mogelijke javelliseringsdrang van ijverige Kempenaren. Het is zelfs zo dat de plaats nog rijker moet zijn dan we al weten, want we hebben verschillende steriele lichenen niet kunnen determineren en de grondbewoners nog niet ten volle bekeken.
Maar we speelden het wel klaar om tegen de middag ons eerste opnamepunt af te ronden om de boterhammen te kunnen opeten in het warme zaaltje van de ‘Flierefluiters’. Een deel van de groep heeft dat spijtig genoeg wat te letterlijk opgenomen en het namiddagprogramma in warmere oorden willen doorbrengen.
Het domein van ‘de Merode’ heeft een aantal dreven waartoe we gedreven werden tijdens de namiddag maar het viel wat tegen want beuken waren in hun aanlegperiode blijkbaar geliefder dan eiken en het was dank zij een paar vlierstruiken dat we toch wat Lecania cyrtella (Boomglimschoteltje) zagen, buiten de ‘gewone’ soorten. We waren eigenlijk te verwend in de voormiddag, maar konden toch nog Burgoa angulosa, een lichenicole fungus zonder nederlandse naam, Jamesiella anastomosans (Aspergekorst), Opegrapha rufescens (Verzonken schriftmos) en Porina aenea (Schors-olievlekje) noteren als extraatje. De kouderesistente lichenologen trokken dan maar de laarzen aan en gingen richting broekbos in de Kwarekken, een natuurgebied langsheen de Grote Nete die wilgen en populieren herbergt. Vertrekkend van een parking in de Broekstraat konden we de Nete volgen en de aangrenzende weilanden en broeken onderzoeken. De meest in het oog springende lichenen waren Anisomeridium polypori (Schoorsteentje), Arthonia spadicea (Inktspatkorst), Lecania naegelii (Rookglimschoteltje) , Lecanora symmicta (Bolle schotelkorst), Micarea denigrata (Vulkaanoogje), Opegrapha ochrolechia (Geel schriftmos), Psilolechia lucida (UV-mos), Trapeliopsis flexuosa (Blauwe veenkorst) en Xanthoria ucrainica (Polycauliona ucrainica voor de gevorderden), voorheen X. candelaria (Kroezig dooiermos) genoemd.
Een sterk uitgedund groepje kon niet naar huis zonder de vertrouwde laanbomen te bekijken waarop meestal een rijk gamma schildmossen staat te pronken. Dus op naar de Boerenkrijglaan in Westerlo en inderdaad ze waren er, en zo konden we in leuk gezelschap en voldaan onze vondsten van de dag bespreken in het koffie- en theehuis ‘De Flaneur’.
De kogel is door de kerk! Onze bestemming voor het VWBL-weekend 2016 ligt vast. We verkennen van15 tot 18 september de omgeving van Laon in de Région Picardie, Département de L'Aisne in Frankrijk. U kan zich vanaf nu tot 1 mei inschrijven. Meer info hier
Tijdens een excursie in het Zoerselbos (Prov. Antw.) van de 'Planten- en zwammenwerkgroep Natuurpunt Schijnvallei' wordt door een enthousiast groepje ook naar lichenen gekeken. Karl Hellemans toonde me enkele lichenen waarop zich kleine witte bolletjes bevonden: het betrof een parasitaire zwam en de naam Burgoa werd genoemd. De aard van het oppervlak van de bolletjes -laten we ze 'bulbils' (1) noemen- was met de loupe niet duidelijk waarneembaar, een kenmerk wat wel belangrijk zou worden in het later microscopisch onderzoek. Ik nam een stukje mee en probeerde thuis de velddeterminatie na te kijken. Rapper gezegd dan gedaan. Met de mycologische literatuur ter mijner beschikking kwam ik niet verder. Met google vond ik een artikel van Paul Diederich en James D. Lawrey (2) over Burgoa en aanverwanten met een sleutel over 'non-lichenized bulbilliferous basidiomycetes'. Het was deze sleutel die me leidde naar de determinatie van Minimedosa pubescens Diederich, Lawrey & Heylen.
Ik observeerde een kolonie sferische tot subsferische bleke tot vaalwitte bulbils met een doormeter van 86 – 168 mu (haren inbegrepen). De buitenkant van de bulbils bestaan uit puntige 'haren' met een erg brede basis (14-18 x 5-7 mu). Interne cellen zijn onduidelijk rondachtig. De bulbils lijken me los te liggen op het substraat, bij drogen worden ze droger en vallen gemakkelijk af. Mycelium-hyfen zijn schaars aanwezig en lijken sommige bulbils oppervlakkig te verbinden. Deze schimmeldraden zijn hyalien met gespen aan de septen, ze zijn geïncrustreerd in de vorm van korreltjes aan de buitenkant. Mijn bulbils bevonden zich op een stukje Salix sp. tussen groene algen en Trentepholia sp..
Ik lees in het interessante artikel dat de basidiomata en conidiomata onbekend zijn, dat philogenetisch deze groep tot de Chantharellales behoort, dat Burgoa en Minimedusa niet noodzakelijk op lichenen voorkomen en zeker ook niet soortspecifiek zijn.
Mijn interesse is in elk geval gewekt voor deze bijzondere groep fungi!
(1) Bulbil(engels): een ronde massa van fungi cellen met kenmerken van basidiomycota: gespen en basidiën in cultuur.
(2) Artikel in Mycol Progress, (2007) 6:61-80. “New lichenicolous, muscicolous, corticolous and lignicolous taxa of Burgoa s.l. and Marchandiomyces s.l. (anamorphic Basidiomycota), a new genus for Omphalina foliacea, and a catalogue and key to the non-lichenized bulbilliferous basidiomycetes”.
Vindplaats: 5/2/2016 – Zoerselbos IFBL C5 18-41 (Vochtig elzen-, wilgen-, eiken bos, verlande vijver)
Excicaat: CVDB 2016-02-05-1 , voorlopig in persoonlijk herbarium.
